Czarnogóra, której nazwa brzmi znacznie bardziej uroczo jako Montenegro przywitała nas wczoraj ciepłą, lepką od wilgoci pogodą, zapachem dymu papierosowego – rzecz od której w naszej części Europy już się odzwyczailiśmy, oraz hałasem szybko jeżdżących samochodów, które trąbią na przejściach dla przechodniów, ostrzegając że lepiej jest nie wchodzić im w drogę. Szorstkie powitanie, w którym jesteśmy miło witani tylko przez kelnerów, oczekujących na napiwki, wirtuozów zabawiania gości anegdotami we wszystkich językach, równoważy Adriatyk i światła miast malowniczo rozsypanych wzdłuż wybrzeża. No i jedzenie, mieszanka włosko-bałkańska rozpływającej się na języku błogości.
Mieszkamy w Zatoce Koterskiej, fiordzie z mnóstwem wysepek i krążących wesoło motorówek, sprawiających wrażenie jakbyśmy wylądowali na wybrzeżu w San Remo. Jednak to tylko pozory, za którymi stoją skaliste, pokryte roślinnością góry, owiane mgłą i legendą. Wystarczy pochmurny poranek lub wieczór, który zapadła z nagła, otulając okolicę ciepłym zmierzchem, aby wszystko zaczęło wyglądać groźnie, surowo i bardzo niedostępne. I dopiero wtedy wszystko do siebie pasuje: ludzie, okolica i wojenna historia tego regionu. Jeśli chcesz tutaj spędzać wakacje, musisz zdecydować, dokonać selektywnego wyboru: co widzisz a co delikatnie omywasz wzrokiem i pamięcią. Bo jeśli nie, to w najpiękniejszym miejscu Herceg Novi, czyli po polsku Nowego Zamku, zobaczysz oprócz imponujących ruin twierdzy stare pokomunistyczne bloki, brzydkie i zaniedbane, zionące wspomnieniami o Tito, partii i dawnej Jugosławii. I zaczniesz się zastanawiasz jak tutaj naprawdę jest, kiedy nie ma sezonu i setek turystów. I jak tutaj było 100, 50, 20 lat temu. A potem już zaczynasz się zastanawiać nad tym co historia robi z ludzkim życiem, dlaczego światem żądza nienawiść, jak brat może zabijać brata i jak pogodzić okrucieństwo z pogodnym celebrowaniem posiłków w otoczeniu rodziny i bawiących się dzieci.
I kiedy w nocy spada na miasto szalona ulewa, która sprawia że rankiem wszystko jest szare i czarne, to już dokładnie wiesz wszystko co powinieneś wiedzieć o Czarnogórze.